![ابراهیم فتاحی: کارتشکیلاتی و ضرورت آن درجامعه](http://avayekermanshah.ir/images/fatahi.jpg)
درارتباط با ضرورت کارتشکیلاتی و وجود سازمان ها و تشکل های سیاسی و مردم نهاد که یکی از مهمترین شاخصه ها و اصول ضروری ازدیدگاه دانشمندان علوم اجتماعی برای ایجاد یک جامعه پویا و مدرن و واسطه بین حکومت و ملت می باشند، دو دیدگاه وجود دارد:
1-دیدگاه سنتی ومحفلی
2-دیدگاه تشکیلاتی وسازمان یافته
دیدگاه اول ازجانب کسانی مطرح و تقویت می گردد که معتقد به یکه سالاری و شیخوخیت و دستور از بالا می باشند. طرفداران این دیدگاه بر این اعتقاد هستند که باید رهبری در دست یک نفر باشد و هر آنچه که او صلاح دانست اجرا شود وکسی نباید در برابر فرامینش عرض اندام نماید. به بیانی دیگر طرفداران دیدگاه سنتی برای خرد جمعی و رای اکثریت اعتباری قائل نیستند و حقی برای آن ها در این ارتباط به رسمیت نمی شناسند. برای اثبات نظرخود از مبانی دینی و استدلال های اعتقادی نیز استفاده می نمایند، تشکل و سازمان تشکیلاتی و جبهه نیز ایجاد نموده اند.
همین امر موجب گشته تا حامیان این دیدگاه، مشروعیت اعتقادی و دینی برای نظر خود قائل شوند. طرفداران دیدگاه سنتی به دیکتاتوری مصلح اعتقاد دارند و امارت اسلامی یا حکومت اسلامی را بر جمهوری اسلامی ترجیح می دهند. این جریان از آغاز تدوین قانون اساسی و تصویب آن ازجانب ملت، با فصل سوم قانون اساسی و اصول مندرج دراین فصل مشکل داشته و دارند.
درمقابل این دیدگاه، نگاه دومی وجود داردکه معتقد به ضرورت کار تشکیلاتی و لزوم وجود سازمان ها و نهادهای مردمی درجامعه می باشد و کار تشکیلاتی و سازمان یافته را امری حیاتی برای پیشرفت اجتماع می داند. دیدگاه دوم از طرف جریانی حمایت می شود که اعتقاد دارند اداره جامعه از بالا به پایین موجب حذف مردم از صحنه اداره امور و از بین رفتن حقوق آنان و استقرار نظامی یکه سالار و استبدادی، خواهد گردید. برای ممانعت از چنین پیش آمدی، انجام اداره امور مملکت بر مبنای شور و مشورت و مراجعه به آراء ملت را ضروری و اجتناب ناپذیر می داند.
ویژگی های این دو دیدگاه
دو دیدگاه مطرح شده فوق دارای ویژگی هایی می باشند که هر یک را ازدیگری مجزا می نماید و بیانگر پی آمدهایی است که استقرار آن برای جامعه به دنبال خواهد داشت.
این ویژگی ها عبارتند از:
دیدگاه سنتی:تکیه بر روابط شخصی، حاکمیت احساس به جای تعقل و اندیشه، نامدون بودن برنامه، سیاست دستوری و از بالا به پایین، تجلیل به جای تحلیل درمسائل گوناگون، پاسخگو ندانستن حاکم در مقابل اعمالی که انجام می دهد، ملزم بودن مردم در تبعیت ازتصمیم های رأس قدرت، توجه به ظواهر در اصلاح اجتماع به جای علت یابی ناهنجاری های اجتماعی، اعتقاد به کاربرد خشونت و زور به منظور ملزم نمودن مردم به اجرای هرآنچه که این دیدگاه برای اصلاح اجتماع ضروری می داند، و در یک کلمه حکومت چوپان و شبانی از ویژگی های این نگرش می باشد.
دیدگاه تشکیلاتی وسازمان یافته: برنامه محوری در فعالیت ها، آینده نگری با ملحوظ داشتن شرایط زمان و مکان، برتری دادن منطق و استدلال بر احساس، اعتقاد به تحلیل برای تمامی اعضاء، نظم و انضباط در امور، شور و مشورت در اداره تشکیلات، ضرورت پاسخگویی مسئول یا مسئولان تشکیلات درتمامی سطوح به اعضاء، محدود بودن اختیارات آنان به قانون، مجاز بودن نقد و انتقاد از مسئولان تشکیلات، قائل بودن به تکثر دیدگاه در تشکیلات، تبعیت از رأی اکثریت با حفظ حقوق اقلیت در انجام امور، ضرورت وجود آزادی بیان، اعتقاد به ریشه یابی کارشناسانه مشکلات اجتماعی و برنامه ریزی منطقی برای حل آن ها، اطاعت رضایتمندانه مردم از برنامه های اصلاح اجتماعی به جای اجبار و زور، و خلاصه حاکمیت مردم بر سرنوشت خویش از ویژگی های دیدگاه تشکیلاتی می باشد.
متأسفانه اعتقاد به کار هیأتی یکی ازمشکلات کنونی جامعه ما حتی در بین بعضی از تحصیلکرده ها است و برای آن نیز استدلال و دلیل می آورند. توجیهاتی نظیر: عدم آمادگی جامعه و نبودن شرایط لازم در اجتماع برای کار جمعی یکی ازدلایل آن هاست.معلوم نیست این شرایط کی و چگونه باید در جامعه بوجود آید. برای رهایی از این مشکل باید مروج کار تشکیلاتی بود و در راستای گسترش آن تلاش نمود. ایجاد تشکل های گوناگون در سطوح مختلف جامعه می تواند به رفع چنین معضلی کمک نماید.
انگیزه های ورود به کارتشکیلاتی
گذشته از اینکه زمینه مساعد برای کار تشکیلاتی در جامعه ما وجود ندارد، حتی در راه ایجاد تشکل های مستقل، موانع عدیده ای ایجادشده است، برای ورود به کار تشکیلاتی انگیزه های گوناگونی وجود دارد که هر فردی به تناسب انگیزه ای که دارد، وارد کار تشکیلاتی می گردد.
این انگیزه هارا می توان در چهار عنوان خلاصه نمود:
1- منافع شخصی
هدف بعضی از افرادی که وارد کار تشکیلاتی می شوند، تأمین منافع شخصی و رسیدن به منصب و مقام و یا کسب نام و نانی است. وجود این گونه انگیزه موجب ضرر زدن به تشکیلات و حتی بد نام نمودن آن می شود. در صورت نرسیدن به این هدف از تشکیلات خارج و حتی علیه آن موضعگیری می نمایند. این امر سبب ایجاد ذهنیت منفی در جامعه نسبت به کارهای تشکیلاتی شده است.
2- منافع ملی
بسیاری از افرادی که وارد کار تشکیلاتی می شوند، تأمین منافع ملی و مردمی را در سرلوحه ی برنامه خود قرار می دهند و در راستای تحقق این هدف فعالیت تشکیلاتی می نمایند. وجود چنین افرادی موجب تقویت تشکیلات و پیشبرد اهداف آن می شود.
3- هیجانات واحساسات
زمانی در فضای اجتماع تغییر و تحول و دگرگونی بوجود می آید. این امر سبب حاکم شدن هیجانات و احساسات بر افراد می گرد. عده ای تحت تأثیر این هیجانات قرارگرفته، وارد کار تشکیلاتی می شوند. به محض فرو نشستن احساسات و هزینه هایی که باید متحمل شوند مبادرت به ترک تشکیلات می نمایند.
4- اعتقاد و باور
دسته ای دیگر از افراد وجود دارند که ورودشان به تشکیلات و تن دادن به کار تشکیلاتی نشأت گرفته از باور و اعتقاد آنان به چنین امری است؛ این اقدام را به عنوان ضرورتی برای زندگی اجتماعی پذیرفته اند و پای هزینه های آن می ایستند.
فواید کار تشکیلاتی
کار تشکیلاتی برای انسان وبه تبع آن اجتماع فوایدی را درپی دارد که بعضی از آن ها عبارتند از:
1- رشد شخصیت انسان
عواملی چون مسئولیت پذیری، اعتماد به نفس، جدی بودن در انجام وظیفه سبب رشد شخصیت هر انسانی خواهدشد. فردی که وارد کار تشکیلاتی می شود مسئولیتی به او محول می گردد. پذیرش انجام وظیفه ای در تشکیلات موجب مسئولیت پذیری او و تلاش در راه انجام هر چه بهتر و ایفای درست آن وظیفه، اعتماد به نفس را در افراد بوجود می آورد. انجام درست هرکاری نیازمند به جدیت و سعی و کوشش می باشد؛ مجموعه این عوامل رشدشخصیت انسان را در پی خواهد داشت.
2-مطابقت نظر و عمل
بوجود آمدن اجتماعی سالم و جامعه ای پویا نیازمند انسان هایی است که دارای صداقت و صراحت در اعمال و رفتار باشند.این امرمیسر نمی شود مگر با عینیت بخشیدن به اعتقادات در عمل و مطابقت گفتار و کردار. به بیان دیگر، سه عنصر پندارنیک، گفتارنیک، کردارنیک که آموزه ای از زردشت پیامبر است از سوی انسان ها در اجتماع تحقق یابد. چون در یک تشکیلات وجود فضای اطمینان و اعتماد بین افراد عضو، یک اصل ضروری و اجتناب ناپذیر است؛ این امر سبب می شود تا نظر و عمل افراد مطابقت با هم داشته باشد. تداوم چنین وضعیتی زمینه ساز صداقت در انسان و ایجاد فضای اطمینان و اعتماد در جامعه می گردد.
3-تلاشگری
حضور در تشکیلات و عمل به وظایفی که عضو بر عهده می گیرد، مستلزم کوشش و تلاش و فعالیت برای انجام آن بدون توجه به فعالیت دیگر اعضاء می باشد. مداومت چنین وضعیتی سبب نهادینه شدن تلاشگری در وجود انسان در همه ی ابعاد زندگی فردی و اجتماعی اش خواهد شد.
4-به روز بودن
وظیفه تشکیلات اطلاع رسانی به اعضاء و بالا بردن آگاهی آنان از اوضاع و احوال جاری در جامعه و وضعیت حاکم بر اجتماع می باشد. انجام این مهم ازطرف تشکیلات منتج به ((به روز بودن))افرادخواهدشد. عضو تشکیلات نیز موظف است برای ایفای درست مسئولیت اجتماعی اش و خدمت بهتر و مؤثرتر، با کسب آگاهی و اطلاعات، خود را به روز نماید.
5- برخورد عقلانی
کار تشکیلاتی نیازمند تصمیم گیری همیشگی و مداوم است. لازمه تصمیم گیری درستی که منتج به نتیجه مورد نظر شود، داشتن تحلیل واقعی، به دور از هیجانات، احساسات و بر مبنای عقلانیت می باشد. بنابر این عدم دخالت احساسات و هیجانات امری لازم و اجتناب ناپذیر برای برخورد عقلانی بامسائل پیش روی هر عضو تشکیلات است تا بتواند تصمیمی واقعی و منطبق با شرایط زمان و مکان اتخاذ نماید. لازمه این کار نقد گذشته، کسب اطلاعات و اخبار، تحلیل اطلاعات و اخبارکسب شده، برنامه ریزی به منظور اجرای تصمیم های گرفته شده و اجرای دقیق برنامه ها می باشد.
6- حضور منظم ومداوم
یکی از مسائلی که باید در تک تک اعضاء تشکل وجود داشته باشد، حضور مداوم ومنظم است. تشکیلات با سپردن مسئولیت به افراد و اعضاء خود و نیز نظارت بر انجام مسئولیت های محول شده امر نظم،انظباط و تداوم حضور را در آن ها نهادینه می نماید.
پی نوشت ها:
1- قرآن کریم(آیه 38 سوره شوری)
2- قرآن کریم( آیه18 سوره زمر)
3- قرآن کریم( آیه 125سوره نحل)
4- قرآن کریم( آیه 159 سوره آل عمران)
5- اوصیکم بتقوی ا... و نظم امرکم .علی(ع)